W ramach projektu szczególną uwagę poświęcono zagrożeniom, które najczęściej dotykają mieszkańców obszarów wiejskich, zwłaszcza osoby o mniejszym doświadczeniu cyfrowym, seniorów, rodziców i młodzież. Cyberprzestępcy bardzo często wykorzystują niewiedzę użytkowników, ich zaufanie oraz emocje – pośpiech, strach lub ciekawość. Poniżej przedstawiono najważniejsze typy zagrożeń wraz z praktycznymi sposobami ochrony.

Phishing – oszustwo na „pilną wiadomość”

Phishing to jedna z najpowszechniejszych metod wyłudzania danych. Polega na podszywaniu się pod instytucję lub firmę, która wzbudza zaufanie – bank, urząd, kuriera, operatora telefonii, platformę zakupową, a nawet szkołę lub znajomego. Oszuści wysyłają wiadomości SMS, e-maile lub prywatne wiadomości na Facebooku, informując o pilnym problemie: niedopłacie, blokadzie konta, rzekomej przesyłce, czy podejrzanej aktywności.

Celem jest skłonienie odbiorcy do kliknięcia w link prowadzący do fałszywej strony, która wygląda identycznie jak oryginał. Użytkownik wpisuje tam swoje dane logowania, numer karty albo kod BLIK – i traci pieniądze.

Jak się chronić?
– nie klikać w linki z niespodziewanych wiadomości,
– sprawdzać dokładnie adres strony (literówki i dziwne domeny to sygnał ostrzegawczy),
– kontaktować się z instytucją wyłącznie przez oficjalną stronę lub infolinię,
– pamiętać, że bank nigdy nie prosi o podanie loginu czy kodu BLIK w wiadomości.

Wyłudzenia finansowe – scam, metoda „na kupującego”, fałszywe inwestycje

W czasie szkoleń szczególną uwagę zwracano na dynamiczny wzrost oszustw finansowych, które coraz częściej dotyczą mieszkańców wsi korzystających z platform zakupowych. Oszuści oferują szybki zysk, podszywają się pod konsultanta bankowego, a także wykorzystują komunikatory, by prosić o „pilny” przelew podszywając się pod członka rodziny.

Jedną z najpopularniejszych metod stało się oszustwo „na kupującego” na platformach OLX, Vinted czy Marketplace. Oszust wysyła link do rzekomego odbioru pieniędzy, który prowadzi do fałszywej bramki płatniczej służącej do przejęcia danych karty.

Jak się chronić?
– nie wysyłać pieniędzy osobom niezweryfikowanym,
– nie udostępniać danych karty ani kodów z SMS-ów,
– nie korzystać z linków przesyłanych przez „kupujących”,
– weryfikować wiadomości od rzekomo znajomych (szczególnie gdy proszą o pieniądze).

Malware – złośliwe oprogramowanie przejmujące kontrolę

Malware to szeroka grupa złośliwych programów, które mogą:
– przejąć dostęp do telefonu lub komputera,
– wykradać zdjęcia, kontakty i wiadomości,
– nagrywać rozmowy i śledzić aktywność w sieci,
– zaszyfrować pliki i żądać okupu (tzw. ransomware).

Najczęściej instalowane jest przez przypadek: podczas pobierania „darmowych” aplikacji, kliknięcia w podejrzany link lub instalacji fałszywego programu antywirusowego.

Jak się chronić?
– instalować aplikacje wyłącznie z oficjalnych sklepów (Google Play, App Store),
– regularnie aktualizować system i programy,
– korzystać z blokady ekranu i silnych haseł,
– nie podłączać do komputera nieznanych pendrive’ów.

Cyberprzemoc – realne szkody w cyfrowym świecie

Cyberprzemoc to zagrożenie szczególnie dotykające dzieci i młodzież. Internet daje poczucie anonimowości, dlatego częściej dochodzi do:
– obrażania i wyśmiewania,
– publikowania kompromitujących zdjęć lub nagrań,
– rozsyłania plotek,
– tworzenia fałszywych kont,
– szantażowania rówieśników.

Skutki są poważne – obniżone poczucie własnej wartości, strach przed rówieśnikami, izolacja, a nawet myśli rezygnacyjne. W projekcie podkreślano, że cyberprzemoc nie kończy się sama – wymaga reakcji dorosłych.

Jak się chronić?
– rozmawiać z dziećmi o granicach, bezpieczeństwie i zachowaniu w sieci,
– reagować na każdą formę przemocy – zgłaszać, dokumentować, nie bagatelizować,
– uczyć dzieci nieudostępniania prywatnych treści i zdjęć,
– wzmacniać kulturę szacunku i odpowiedzialności w środowisku szkolnym i domowym.